Z Dziejów Łosia

Treść

Łosie to wieś położona przy dawnej, starej drodze wiodącej przez „Gorlickie Pieniny” do Wysowej, w odległości 18 km od Gorlic. Górskie otoczenie Łosia stanowi od wschodu Łysiec (662 m), od zachodu Kiczera Żdżar (610 m), na południu Ubocz (617 m), a na północy Łysa Góra (638 m) i Suchy Wierch (634 m). Osada stanowiąca własność królewską, w 1359 roku została nadana wraz z innymi w dolinie rzeki Ropy przez Kazimierza Wielkiego Janowi Gładyszowi. Przez długi czas Łosie było własnością rodów szlacheckich.

W 1524 r. wieś rządząca się prawem niemieckim przeniesiona została na prawo wołoskie, wtedy najprawdopodobniej pojawiła się tu ludność ruska. W XVI wieku stała się własnością Potockich. Z tego rodu wywodzi się Wacław Potocki uważany za najlepszego polskiego poetę XVII wieku. W tym okresie, w 1647 r. wieś przeżyła zajazd jego wroga Jana Tarły, za co Potocki odwdzięczył się podobnym napadem na należącą do Tarły Ropę.

Pod koniec XIX w. oraz w XX w. Łosie było najbogatszą i najsłynniejszą wsią Łemkowską dzięki obwoźnemu handlowi mazią i smarami wyrabianych z ropy naftowej. Łosianie ropę zbierali z naturalnych wycieków. Wozy maziarskie z Łosia, zwane sekerami, krążyły po całej Galicji, docierając nawet na Węgry, Śląsk, a nawet na Łotwę. W zacofanych wsiach maziarze często odgrywali rolę czarowników i znachorów. Przed II wojną światową Łosianie organizowali transporty koleją, bardziej postępowi przesiadli się na samochody i ciężarówki. Maziarstwo było głównym zajęciem i źródłem dochodu Łosian, przebywali oni całymi miesiącami a nawet latami poza domem, przesyłając jedynie pieniądze. Ostatni maziarze uprawiali swój zawód jeszcze w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia.

W Łosiu uwagę zwraca cerkiew grekokatolicka p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny

z 1810 roku, która została rozbudowana w 1928 roku, obecnie służy wspólnie katolikom rzymskim i grekokatolickim. Nieopodal znajduje się parawowana dzwonnica z 1876 r.

Na cmentarzu parafialnym usytuowanym na wzgórzu znajdują się kwatery żołnierskie

z I wojny światowej – pochowanych jest tam 60 żołnierzy armii austro-węgierskiej

i 9 Rosjan.

Cerkiew – cenny zabytek Łosia, wybudowane w XIX wieku domy mieszkalne, w tym chaty łemkowskie, przydrożne kapliczki, w tle górskie otoczenie Kuczery, Łysej Góry, Suchego Wierchu, a w południowej części wsi „Gorlickie Pieniny” – to wszystko stanowi wspaniały krajobraz Łosia.